Wspólnota Leśna Uprawnionych 8 Wsi w Witowie
Wspólnota Leśna Uprawnionych 8 Wsi w Witowie
Wspólnota prowadzi gospodarkę leśną na podstawie uproszczonego planu urządzenia lasu zatwierdzonego przez wojewodę na okresy 10-letnie. Lasy witowskie po raz pierwszy zostały urządzone w 1885 roku przez Nadleśniczego dóbr zakopiańskich Fingera i systematycznie były urządzane na koszt właścicieli do 1991 roku. Z uwagi na to koszt urządzenia lasu o powierzchni 3100 ha stanowi duży wydatek, fundusze na ten cel odkładano systematycznie przez okres 10 lat. Wspólnota nie występowała o dotacje państwowe z uwagi na nieufność chłopów do panującego ustroju. Dopiero operat urządzeniowy na lata 1992-2002 po raz pierwszy został sfinansowany z budżetu Państwa przez Urząd Wojewódzki w Nowym Sączu.
Wspólnota Leśna Uprawnionych 8 Wsi w Witowie jest największa wspólnotą leśną w Polsce, zatrudniająca własną administrację leśną.
Całość lasów Wspólnoty do roku 1921 była użytkowana wspólnie, a w latach 1921-1923 za zgodą właścicieli dokonano podział w terenie na poszczególne wsie wchodzące w skład Wspólnoty. Każda wieś ma okopcowany teren z widocznymi wizurami granicznymi. Największa wieś Ciche ma powierzchnię 830 ha, a najmniejsza wieś Koniówka 111 ha, jednak całość powierzchni jest użytkowana wspólnie. Właściciele Wspólnoty witowskiej zatrudniają 12 osób jako własną administrację leśną. w tym 2 osoby w biurze i 10 osób w terenie.
Całością gospodarki kieruje Nadleśniczy. Do pomocy w terenie zatrudnionych jest 2 leśniczych i 7 gajowych. Nadleśniczy obowiązany jest posiadać wyższe wykształcenie leśne, leśniczy przynajmniej średnie leśne, a gajowy podstawowe z praktyką leśną. Zgodnie z obowiązującym Statutem pierwszeństwo w zatrudnieniu mają osoby wywodzące się z rodzin uprawnionych do Wspólnoty. Zasada ta jest ściśle przestrzegana iw ten sposób zarówno sami właściciele jak i ich leśnicy decydują o gospodarce Wspólnoty.
Zgodnie z obowiązującym prawem, nadzór na nad lasami Wspólnoty znajdującymi się w granicach Tatrzańskiego Parku Narodowego sprawuje Dyrektor Parku, a poza jego granicami Nadleśniczy Nadleśnictwa Nowy Targ. W tym przypadku jest to nadzór tylko formalny, gdyż zarówno Dyrektor Parku jak i Nadleśniczy w pełni uznają gospodarkę lesną prowadzoną przez administrację Wspólnoty w oparciu o plan urządzenia lasu.
Pod pojęciem sprawowania nadzoru nad gospodarką leśna w lasach prywatnych należy rozumieć zespół oddziaływań organów do tego powołanych na osoby fizyczne i prawne posiadające lasy w celu wykonania ciążących na nich obowiązków wynikających przepisów prawa (ustawy o lasach).
Całość lasów Wspólnoty jest podzielona dnem Doliny Chochołowskiej na dwa obwody (leśnictwa) prowadzone przez dwóch leśniczych, natomiast obwody są podzielone na siedem obchodów dozorowanych przez gajowych. Pracownicy posiadają zakresy czynności zatwierdzone przez Radę Nadzorczą, a z prowadzonej gospodarki leśnej są rozliczani przez Nadleśniczego, Zarząd i Radę Nadzorczą Wspólnoty.
W planie urządzenia lasu na lata 1992-2002 etat został wyliczony w wysokości 7000 m3. Podsumowanie ubiegłego 10-lecia wykazuje, że na terenie lasów Wspólnoty pozyskano przeciętnie rocznie 6500 m3 w ramach cięć rębnych i przedrębnych. Z powyższej masy drewna 30% to cięcia planowe, zaś 70% - użytki przygodne.
Z użytków przygodnych 80% stanowiły wywroty i złomy spowodowane przez wiatr halny, natomiast 20% stanowił posusz powstały w wyniku działalności kornika drukarza i w nieznacznej części opieńki miodowej.
Gospodarkę leśną prowadzi administracja Wspólnoty, a właściciele w całości respektują założenia planów gospodarczych, nie wnosząc swoich uwag do wielkości pozyskanego drewna. "Przy cięciach planowych służba terenowa wyznacza drzewa do ścinki w oddziałach określonych przez plany gospodarcze z zastosowaniem określonej rębni. Ścinki dokonują wykwalifikowani robotnicy leśni zatrudnieni przez Wspólnotę. Tam, gdzie są naloty lub podrosty, wykonywana jest zrywka konna drewna.
Wykonywane jest również pozyskanie drewna przez właścicieli, ale tylko w odniesieniu do użytków przygodnych w trudno dostępnych miejscach i na ich koszt. Pozyskane drewno cechowane jest przez służbę leśną. wykaz odbiorczy przekazany zostaje do biura Wspólnoty, gdzie dokonywany jest wpis drewna na specjalnych arkuszach, tzw. numerownikach i listach rozdziału drewna. Każda sztuka drewna ma swój numer kolejny, wymiary, klasę jakości, cenę jednostkową według wewnętrznego cennika, wartość w złotych oraz nazwę uroczyska, gdzie drewno się znajduje.
Listę rozdziału drewna otrzymuje Komisja Lasowa danej wsi, która dokonuje rozdziału pomiędzy uprawnionych. Komisja Lasowa sporządza protokół z dokonanego rozdziału oraz wykaz właścicieli, którzy otrzymali drewno. Lista rozdziału opatrzona jest pieczęcią Komisji Lasowej ze złożonymi podpisami i jest podstawą dla pracownika Wspólnoty do wpisania asygnaty.
Właściciel zgłasza się po odbiór asygnaty, udając się następnie do lasu w celu dokonania zrywki drewna i ewentualnie jego okorowania. Właściciel może zabrać z lasu tylko drewno wyszczególnione na asygnacie, zaś podczas transportu ma obowiązek zatrzymać się koło biura Wspólnoty w Witowie, gdzie wywożone drewno jest sprawdzane przez gajowego i jego wydanie potwierdzone na asygnacie podpisem kontrolującego.
Jeżeli gajowy stwierdzi, że wywożone drewno nie jest ocechowane, to zatrzymuje go na placu składowym Wspólnoty, a następnie jest ono przeznaczane na cele ogólne. Wywożący otrzymuje karę uchwaloną przez Zarząd Wspólnoty i jest to najczęściej trzykrotna wartość drewna, jeżeli drewno pochodzi z użytków przygodnych lub pięciokrotna wartość w przypadku ścinki i zabrania z lasu drewna, które powinno rosnąć. W przypadku nie wpłacenia naliczonej nawiązki, sprawa może być skierowana do Kolegium, ale w praktyce to się nie zdarza.
Pozyskane drewno uprawnieni przeznaczają głównie na budowę lub remont ładnych stylowo domów drewnianych, zabudowań gospodarczych, natomiast nadwyżki w postaci tarcicy odsprzedają miejscowym odbiorcom, uzupełniając w ten sposób swój skromny dochód z gospodarki rolnej.
Lasy Wspólnoty leżą w VIII Karpackiej krainie przyrodniczo-leśnej, w dzielnicy Tatr. Ogółem w lasach witowskich wyróżnionych jest 6 typów siedliskowych: Las Mieszany Górski (LMG) zajmujący 46,6 % powierzchni, Bór Wysokogórski (BWG) - 33,2 %, Bór Mieszany Górski (BMG) - 13,8 %, Bór Górski (BG) - 5,1 % Bór Bagienny Górski (BBG) - 1,2 %, Ols Górski (OLG) - 0,1 %.
W składzie gatunkowym drzewostanów udział świerka wynosi 91 %, jodły 6 % i pozostałych gatunków 3 % (modrzew, buk, jawor, olsza, jesion).
Z powyższych danych wynika, że głównym gatunkiem produkcyjnym jest świerk, znajdując tu dogodne, a na niektórych siedliskach doskonałe warunki rozwoju, czego efektem jest wysokowartościowy surowiec drzewny.
Wiek wyrębu świerka w reglu górnym (powyżej 1250 m n.p.m.) przyjęto na 140 lat, w reglu dolnym na 120 lat, a dla jodły na 140 lat, przy obowiązujących w Polsce minimalnych wiekach wyrębu: dla jodły - 100 lat, dla świerka - 80 lat.
Na terenie Wspólnoty witowskiej większość drzewostanów swierkowych jest pochodzenia rodzimego, natomiast drzewostany jodłowe i bukowe zostały wprowadzone sztucznie w ramach przebudowy drzewostanów.
Główny gatunek - świerk, występuje w formie litych świerczyn, a także z domieszką jodły i buka. Jest on gatunkiem bardzo dynamicznym, zwłaszcza w młodszych klasach wieku, w których wykazuje przeważnie bonitację I, po czym w starszych klasach bonitacja ulega stopniowemu obniżeniu. Drzewostany świerkowe wykazują duży przyrost i charakteryzują się dobrą jakością techniczną. Z tego powodu właściciele Wspólnoty witowskiej bardzo lubią i cenią drewno świerkowe służące głównie do budowy domów mieszkalnych.
Poza użytkowaniem lasu prowadzone są coroczne prace z zakresu hodowli lasu. Nadleśniczy opracowuje wniosek hodowli lasu, który realizuje podległy personel oraz sami właściciele. Każdego roku na terenie lasów Wspólnoty na powierzchni 20 -25 ha wykonywane są prace w zakresie odnowień. Odnowienia oraz poprawki i uzupełnienia są w całości wykonywane bezpłatnie przez właścicieli, a do wykonania tych prac używa się sadzonek wyprodukowanych we własnych szkółkach leśnych.
Wykonywane są prace pielęgnacyjne, średnio rocznie na powierzchniach:
Wykonywane są również zabiegi w ramach trzebieży wczesnych i późnych na ogólnej powierzchni 100 - 150 ha rocznie.
Wspólnota prowadzi własne szkółki leśne o łącznej powierzchni manipulacyjnej 1.22 ha i produkcyjnej - 1.08 ha. Siew nasion świerka, jodły i modrzewia jest wykonywany w tunelu foliowym, a po roku siewki są szkółkowane w szkółkach leśnych. Pozwala to na wyprodukowanie sadzonek z dobrze rozwiniętym systemem korzeniowym, niezbędnym w trudnych warunkach górskich.
Nasiona świerka są pozyskiwane z własnych drzewostanów nasiennych, zaś szyszki wyłuszczane we własnej wyłuszczarni nasion. Wyłuszczarnia nasion w pełni zabezpiecza potrzeby Wspólnoty, pomimo że została wybudowana w XIX wieku.
Prowadzone są również prace z zakresu ochrony lasu i dotyczą one w szczególności: